Bonobo-communicatie: Studie onthult mensachtige taalcompositionaliteit

Een nieuwe studie gepubliceerd in *Science* op 4 april 2025, onthult dat bonobo's (Pan paniscus) compositionaliteit vertonen, een taalkundige eigenschap die voorheen als uniek voor mensen werd beschouwd. Onderzoekers van de Universiteit van Zürich en Harvard University analyseerden honderden uren aan opnames uit een reservaat in de Democratische Republiek Congo. Compositionaliteit is het vermogen om taalkundige elementen te combineren tot grotere, complexere structuren om diverse betekenissen te genereren. De studie identificeerde niet-triviale compositionaliteit in bonobo-vocalisaties, waarbij de betekenis van het geheel wordt gevormd door onderling afhankelijke delen. Dit in tegenstelling tot triviale compositionaliteit, waarbij elementen onafhankelijk zijn. Onderzoekers, waaronder Mélissa Berthet, Simon Townsend en Martin Surbeck, namen meer dan 700 bonobo-vocalisaties op en analyseerden deze, waarbij ze de context van elke vocalisatie noteerden, inclusief activiteiten, locatie, gezelschap en nabijgelegen elementen. Hierdoor konden ze een 'woordenboek' van bonobo-geluiden maken. Vervolgens gebruikten ze een wiskundige methode uit de menselijke taalkunde om te analyseren hoe vaak verschillende geluiden samen voorkwamen. De analyse onthulde compositionaliteit in minstens vier combinaties. Een hoge hoot ('let op mij') gecombineerd met een lage hoot ('ik ben opgewonden') leek bijvoorbeeld zoiets te betekenen als: 'Let op mij, want ik ben in nood.' En een piep ('ik zou graag...') met een fluitje ('laten we bij elkaar blijven') werd gebruikt in intieme contexten zoals seks of vertoon van dominantie. Deze bevinding suggereert dat compositionaliteit mogelijk eerder in de evolutie van primaten is ontstaan dan eerder werd gedacht. Mensen en bonobo's delen ongeveer 7 tot 13 miljoen jaar geleden een gemeenschappelijke voorouder, wat suggereert dat de cognitieve bouwstenen die dit vermogen faciliteren minstens zeven miljoen jaar oud zijn.