Najnowsze badania ujawniają, że pomidory na Wyspach Galapagos przechodzą 'odwróconą ewolucję', rzadkie zjawisko, w którym powracają do cech przodków. Odkrycie to dostarcza wglądu w zdolność adaptacji życia i otwiera nowe możliwości inżynierii genetycznej w rolnictwie, co może mieć znaczenie dla polskiego rolnictwa.
Badania, opublikowane w *Nature Communications* w czerwcu 2025 roku przez naukowców z University of California, Riverside, oraz Weizmann Institute of Science, skupiły się na dwóch dzikich gatunkach pomidorów, *Solanum cheesmaniae* i *Solanum galapagense*. Rośliny te pochodzą od pomidorów południowoamerykańskich. Badanie wykazało, że na młodszych, wulkanicznie aktywnych wyspach, pomidory wytwarzają alkaloidy, gorzkie związki działające jako naturalne pestycydy, podobne do tych występujących w bakłażanach. To odkrycie może być szczególnie interesujące w kontekście poszukiwania naturalnych metod ochrony roślin w Polsce.
Kluczowa różnica leży w stereochemii alkaloidów. Chociaż 'starożytne' i 'nowoczesne' alkaloidy są zbudowane z tych samych atomów, ich trójwymiarowy układ różni się, zmieniając ich zachowanie biologiczne. Naukowcy zidentyfikowali enzym odpowiedzialny za składanie alkaloidów. Odkryli, że tylko cztery zmiany aminokwasów w tym enzymie były potrzebne, aby przywrócić jego funkcję, umożliwiając roślinom syntezę 'prehistorycznych' związków. Rozmieszczenie geograficzne tego zjawiska sugeruje przyczynę środowiskową, przy czym surowe warunki zachodnich wysp sprzyjają odrodzeniu się tych mechanizmów obronnych. Podobne mechanizmy adaptacyjne mogą być istotne w kontekście zmian klimatycznych i ich wpływu na polskie uprawy.
Badania te podważają klasyczny pogląd, że gdy cecha raz zniknie, jest mało prawdopodobne, aby pojawiła się ponownie tą samą ścieżką genetyczną. Badanie pokazuje, że 'odwrócona ewolucja' jest możliwa i może zachodzić precyzyjnie i konsekwentnie. Odkrycie to nie tylko zmienia rozumienie ewolucji roślin, ale także otwiera drzwi dla inżynierii genetycznej, potencjalnie prowadząc do upraw bardziej odpornych na szkodniki, bezpieczniejszych do spożycia, a nawet o właściwościach leczniczych. Podkreśla, że ewolucja nie jest liniowym postępem, ale złożoną interakcją, w której spojrzenie wstecz może czasami oznaczać pójście naprzód. Pomidor, globalnie spożywane jedzenie, jest doskonałym przykładem tego fascynującego procesu. To badanie może mieć implikacje dla przyszłości rolnictwa, także w Polsce, gdzie poszukuje się innowacyjnych metod uprawy i ochrony roślin.