EU en Centraal-Aziatische landen ontmoeten elkaar in Samarkand te midden van geopolitieke concurrentie

Een topontmoeting tussen de Europese Unie en vijf Centraal-Aziatische landen – Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Oezbekistan en Turkmenistan – is vrijdag afgesloten in Samarkand, Oezbekistan. De bijeenkomst was bedoeld om de betrokkenheid van de EU in de regio te vergroten, in concurrentie met de invloed van China, de Verenigde Staten en Rusland. De EU wil een transportcorridor van Centraal-Azië naar Europa via de Kaukasus en Turkije, waarbij Rusland wordt omzeild, met een voorgestelde investering van €10 miljard. Voorafgaand aan de top hield Kaja Kallas, de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken, voorbereidende bijeenkomsten met de ministers van Buitenlandse Zaken van de Centraal-Aziatische landen in Turkmenistan. Europese leiders, waaronder de Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, hebben de regio eerder bezocht, waarbij de nadruk lag op energiebronnen, uranium en financiële samenwerking. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, nam ook deel aan de top in Samarkand. Kazachstan, de rijkste van de Centraal-Aziatische staten, beschikt over aanzienlijke reserves aan natuurlijke hulpbronnen, waaronder olie, gas, uranium, goud en zeldzame aardmetalen. Andere Centraal-Aziatische landen beschikken ook over aanzienlijke rijkdommen aan hulpbronnen, waardoor de regio een centraal punt is voor wereldmachten. Experts merken op dat Centraal-Aziatische landen hun buitenlands beleid willen diversifiëren en relaties onderhouden met de EU, China, Rusland en de Verenigde Staten. Hoewel de economische samenwerking met de EU het niveau van de betrokkenheid van China nog niet heeft bereikt, worden er wel investeringen verwacht. De top vindt plaats tegen een achtergrond van geopolitieke spanningen, waarbij Rusland zijn bezorgdheid uit over de toenemende invloed van de EU in Centraal-Azië. Rusland maakt gebruik van zijn economische en veiligheidsbanden met deze landen, waaronder de controle over oliepijpleidingen en militaire bases, om zijn regionale invloed te behouden. Analisten suggereren dat de inspanningen van de EU om haar positie in Centraal-Azië te versterken mogelijk op uitdagingen stuiten vanwege de geografische afstand, de beperkte betrokkenheid van Europese bedrijven en een gebrek aan begrip van de regionale dynamiek. Ondanks deze obstakels is de aanwezigheid van de EU in de regio geleidelijk toegenomen sinds het begin van het conflict tussen Rusland en Oekraïne, aangezien Centraal-Azië dient als een doorvoerknooppunt voor goederen tussen het Westen en Rusland.