Omgevingsfactoren Veranderen Genexpressie: Epigenetica en de Impact ervan op Gezondheid en Erfelijkheid

Genexpressie kan evolueren op basis van omgevingsfactoren, waardoor het epigenoom wordt gewijzigd. Invloeden zoals voeding, veroudering, chronische stress, vervuiling en tabak kunnen de genexpressie veranderen. Volgens Inserm [Frans Nationaal Instituut voor Gezondheid en Medisch Onderzoek] kan dit fenomeen van voorbijgaande aard zijn, maar sommige epigenetische modificaties zijn permanent en blijven bestaan, zelfs nadat het inducerende signaal verdwijnt. Dit is duidelijk bij rokers, die jaren na het stoppen met roken epigenetische modificaties behouden. Deze epigenetische markers kunnen worden doorgegeven aan kinderen en zelfs kleinkinderen. Tijdens de embryonale deling reageren cellen op signalen en construeren ze het zich ontwikkelende organisme. Inserm legt uit: "De epigenetische markers die vervolgens worden geplaatst, moeten worden doorgegeven tijdens celdelingen, zodat een levercel een levercel blijft en een botcel een botcel blijft." Tijdens de Nederlandse hongersnood aan het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden kinderen die tijdens de hongersnood waren verwekt significant hogere percentages diabetes en cardiovasculaire problemen in vergelijking met degenen die erna waren verwekt. "De epigenetische veranderingen die de moeders troffen, werden doorgegeven aan de kinderen. Deze veranderingen zouden de kinderen in staat hebben gesteld de hongersnood beter te doorstaan, maar toen er weer overvloedig voedsel was, produceerde dit ongewenste bijwerkingen", aldus This is epigenetic [Canadese website]. Epigenetische modificaties worden gematerialiseerd door biochemische markers op DNA of histonen, eiwitten die DNA structureren. DNA-methylering, de meest bekende marker, vergrendelt genen, waardoor hun expressie wordt voorkomen. Andere mechanismen omvatten kleine RNA-moleculen en mogelijk onbekende factoren. Epigenetische afwijkingen dragen bij aan de ontwikkeling van ziekten, vooral kanker, met epigenetische modificaties die plaatsvinden tijdens het leven en de deling van cellen. "De verandering van deze mechanismen die de transformatie van gezonde cellen in kankercellen bevorderen, elke epigenetische aberratie kan betrokken zijn bij carcinogenese", aldus Inserm. Epigenetica kan ook metabole ziekten verklaren, zoals type 2 diabetes en cardiovasculaire aandoeningen, hoewel de mechanismen nog steeds worden bestudeerd. Bij neurodegeneratieve ziekten hebben onderzoekers een overexpressie geïdentificeerd van genen die de effecten verergeren die geassocieerd zijn met de ziekte van Alzheimer. Epigenetische regulatie wordt ook vermoed bij bepaalde psychische aandoeningen. Trauma's kunnen chemische sporen achterlaten op de genomen van ouders, die mogelijk worden doorgegeven aan nakomelingen. Een studie benadrukte een epigenetische marker bij overlevenden van de Holocaust en hun nakomelingen, met betrekking tot een gen dat geassocieerd is met verschillende psychische stoornissen, zoals gerapporteerd door National Geographic. Door trauma veroorzaakte epigenetische veranderingen kunnen dus worden doorgegeven aan het embryo. Evelyne Josse, klinisch psycholoog en docent aan de Universiteit van Lotharingen, vatte samen voor Le Soir [Belgische krant]: "Als ik een traumatische gebeurtenis meemaak en niet de nodige hulp vind, is het waarschijnlijk dat ik epigenetische modificaties zal ondergaan. En als ik op een dag moeder of vader word, is het mogelijk dat mijn kind het erft met de gevolgen voor de geestelijke gezondheid die daarmee gepaard kunnen gaan..." Epigenetica biedt ook hoop, omdat epigenetische veranderingen therapeutische doelen kunnen worden of vroege diagnoses mogelijk kunnen maken.