Wanneer mensen over virussen praten, beschrijven ze ze soms alsof ze een persoonlijkheid of zelfs bewustzijn hebben. Biologen beschouwen virussen echter vaak als bestaande op de grens tussen levende en niet-levende entiteiten.
Wetenschappers zijn het er nog steeds niet over eens of virussen echt leven. Waar ze het wel over eens kunnen zijn, is dat een virus zich aanpast aan nieuwe omstandigheden, evolueert en soms mensen schaadt. Het is ook een infectieus agens dat zich alleen kan vermenigvuldigen binnen een gastheerorganisme, zoals bacteriën, planten of dieren.
De grens tussen leven en dood is een concept zonder specifieke criteria. Door de geschiedenis heen hebben wetenschappers gedebatteerd over de definitie van leven, en onderzoekers uit verschillende vakgebieden zijn het nog steeds oneens. Dit debat vormt het wetenschappelijk begrip en beïnvloedt beslissingen over de volksgezondheid.
Een definitie van leven komt van Erwin Schrödinger, een Oostenrijkse natuurkundige en Nobelprijswinnaar. Hij stelde voor dat leven een vorm van negatieve entropie is, waarbij levende wezens orde creëren en handhaven door energie te gebruiken. Later suggereerde hij dat leven afhankelijk is van vrije energie, die chemische reacties in levende wezens aandrijft.
In het midden van de 20e eeuw verschoven wetenschappers van het definiëren van leven naar het beschrijven van de belangrijkste kenmerken ervan. Ze identificeerden gemeenschappelijke kenmerken bij organismen zoals bacteriën, planten en dieren, waarmee ze een precedent schiepen dat nog steeds wordt gevolgd. In plaats van op zoek te gaan naar een enkele definitie, classificeren wetenschappers entiteiten op basis van deze kenmerken.
Volgens de biologie is de kleinste eenheid van leven de cel, een onafhankelijke eenheid die functionele moleculen produceert en genetisch materiaal onafhankelijk repliceert. Een virus heeft genetisch materiaal, maar heeft de enzymen van de gastheercel nodig om functionele moleculen te produceren of zijn genetisch materiaal te repliceren.
Vanuit een genetisch en evolutionair perspectief wordt een levend organisme gedefinieerd door zijn vermogen om zich voort te planten. Vanuit dit oogpunt is een virus levend, omdat het vergelijkbare nakomelingen kan produceren. Sommige wetenschappers richten zich ook op metabolisme en energieproductie als criteria voor leven, die virussen missen.
Virussen vertonen kenmerken van zowel leven als niet-leven, wat van invloed is op hoe we behandelingen benaderen, zoals antivirale medicijnen die zijn ontworpen om hun replicatie in gastheercellen te blokkeren.