Ú-tiūⁿ Hân-tiám: Pêng-hêng Ú-tiū ê Chèng-kù?

1964 nî, Arno Penzias kap Robert Wilson tī New Jersey Holmdel ê Bell Labs teh chò-kang ê sî-hāu, hoat-kiàn ú-tiū bî-pho poē-kéng (CMB), che sī Toā Po̍k-chà liáu-āu ê Û-kng. Chit ê hoat-kiàn hō͘ in tī 1978 nî the̍h-tio̍h Nobel Bu̍t-lí-ha̍k Chióng. Taⁿ, kho-ha̍k-ka teh thàm-thó CMB lāi-té chi̍t ê ki-bi̍t ê "hân-tiám" ê hâm-ì, che sī chi̍t ê iok-lio̍k 1.8 cha̍p-ek kng-nî khoah ê khu-he̍k, beh gián-kiù koan-hē lán ú-tiū khí-goân kap to-goân ú-tiū khó-lêng-sèng ê lí-lūn. Tī lâm poàⁿ-kiû Eridanus chhiⁿ-chō lāi-té koan-chhat--tio̍h, chit ê só͘-chāi bô it-poaⁿ ê hân-lêng, pí sì-chiu-ûi koh khah hân tāi-iok 0.00015 tō͘. Durham Tāi-ha̍k ê kàu-siū Tom Shanks kiàn-gī kóng chit ê hân-tiám khó-lêng sī pa̍t-ūi ú-tiū ê ìn-tì. Chit ê lí-lūn ké-siat kóng hân-tiám sī lán ú-tiū kap lēng-gōa chi̍t ê ú-tiū sio-tōng chhut--lâi ê, khó-lêng thê-kiong to-goân ú-tiū ê tē-it ê ti̍t-chiap chèng-kù. Chit ê khái-liām kap choân-hêng goân-chek sio-hù-ha̍p, thê-chhut kóng lán ú-tiū ê 3-chhù-goân hiān-si̍t ē-tàng ēng sò͘-ha̍k tī 2-chhù-goân piáu-bīn téng-koân piáu-hiān. Nā-sī to-goân ú-tiū lí-lūn sêng-li̍p, bu̍t-lí-ha̍k kap hòa-ha̍k ê tē-hng kui-chek ē-tàng tī bô kâng ê ú-tiū chi-kan bô kâng, che ē éng-oán kái-piàn lán tùi ú-tiū ê liáu-kái.